HISTORIA LOTNICZEGO SZTANDARU . SZTANDAR POLSKICH SIŁ POWIETRZNYCH

 

DSC_0203

Opis ogólny:   Główny płat sztandaru czyli chorągiew została zaprojektowana w/g wzoru obowiązującego w przedwrześniowym Wojsku Polskim tzn. po obu stronach jako tło przyjęto czerwony krzyż w białym polu. Strona lewa: Na krzyżu u góry wizerunek orła białego w koronie – symbolu państwa polskiego. Na dole napis BÓG HONOR OJCZYZNA.W centrum wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej, patronki miasta Wilna. Otoczony wieńcem. Na białych polach stanowiących cztery rogi sztandaru wyhaftowane zostały cztery jednakowe znaki w kształcie lilii będących symbolami francuskimi (od herbu Bourbonów), na pamiątkę, że pomysł jego wykonania narodził się w walczącej (wówczas) Francji – sojuszniczki Polski w wojnie przeciwko hitlerowskiej Rzeszy. Strona prawa: Na krzyżu u góry napis WILNO 1940. Na dole MIŁOŚĆ ŻĄDA OFIARY. W centrum postać Świętej Teresy z Lisieux oparta na krzyżu Chrystusa i mieczu (symbolizująca patronat nad zwycięstwem). Wizerunek świętej okolony wieńcem. W białych polach – lewy, górny róg – odznaka polskiego pilota wojskowego. Prawy,górny róg – szachownica lotnicza, znak rozpoznawczy polskiego lotnictwa wojskowego. Lewy dolny róg – przedwojenna odznaka Szkoły Podchorążych Lotnictwa z Dęblina. Prawy dolny róg – odznaka polskiego obserwatora (nawigatora) wojskowego.

Płat sztandaru okolony z trzech stron ozdobnymi frędzlami, przybity na stałe do drzewca srebrnymi gwoździami. Głowica drzewca w kształcie orła w koronie zrywającego się do lotu, wykonana ze srebra i złota ofiarowanego przez lotników .Głowica zaprojektowana przez artystkę-plastyka mgr Zofię   Wiszniecką-Kleczyńską, absolwentkę Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Drzewce sztandaru ufundowane przez kpt.obs. Krzysztofa Dobrowolskiego, męża matki chrzestnej sztandaru Aleksandry Zasuszanki-Dobrowolskiej (autorki słów do hymnu lotniczego).

Historia sztandaru.

Inicjatorem wykonania sztandaru Polskich Sił Powietrznych był były dowódca Eskadry Ćwiczebnej Obserwatorów wywodzącej się z przedwrześniowego Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1 w Dęblinie kpt. pil. Jan Hryniewicz, przebywający chwilowo bezczynnie w bazie lotniczej Bron koło Lyonu we Francji. Do realizacji projektu pozyskał dwóch podchorążych, którzy wykonali wstępne rysunki obu stron sztandaru (pchor .pil. Kazimierz Karaszewski i pchor. pil. Zbigniew Wojda). Rysunki te zostały następnie przesłane przy pomocy tajnej poczty „SECTEUR POSTALE 350” z Lyonu przez Sztokholm do Wilna. W Wilnie zawiązał się społeczny komitet wykonania sztandaru pod kierownictwem dr Zofii Wasilewskiej-Świdowej i księdza Kazimierza Kucharskiego. Główne prace przy hafcie zostały wykonane przez siostry zakonne z klasztoru Benedyktynek i Zakładu Świętego Kazimierza. Sztandar PSP odbył na Zachód podwójną podróż, a to z powodu klęski Francji uniemożliwiającej przekazanie go polskim lotnikom. Kolejna, druga już przesyłka została wykonana na Wyspy Brytyjskie. Całą akcją kierował kpt. Jerzy Jakubianiec – polski oficer wywiadu przebywający w Berlinie oraz mjr dypl. Michał Rybikowski – tłumacz i kurier w ambasadzie japońskiej . Ten ostatni z narażeniem życia dzięki konsulowi japońskiemu w Kownie nazwiskiem Sugihara przejął paczkę tajnej poczty dyplomatycznej i przewiózł ją do Sztokholmu. Stamtąd już bez przeszkód dostarczona została do Wielkiej Brytanii 4 marca 1941 roku. Uroczystość przekazania sztandaru polskim lotnikom odbyła się 16 lipca 1941 roku na lotnisku Swinderby. Projektodawca sztandaru kpt. Hryniewicz wręczył go generałowi Lucjanowi Żeligowskiemu (członkowi Rady Narodowej Rzeczypospolitej i kanclerzowi kapituły orderu wojennego Wirtuti Militari ,słynnemu dowódcy który przyczynił się do przyłączenia tzw. Litwy Środkowej do Polski w 1922 roku). Gen. Żeligowski z kolei przekazał sztandar premierowi i Wodzowi Naczelnemu gen. broni Władysławowi Sikorskiemu. Gen. Sikorski wręczył sztandar Inspektorowi Polskich Sił Powietrznych (dowódcy) gen. bryg.obs. Stanisławowi Ujejskiemu, ten zaś dcy 300 Dywizjonu Bombowego im Ziemi Mazowieckiej ppłk. pil. Wacławowi Makowskiemu. Warto dodać, że przekazaniu sztandaru wtórowała okazała uroczystość wbijania w drzewce srebrnych gwoździ przez przedstawicieli najwyższych władz politycznych i wojskowych Polski i Wielkiej Brytanii a także poświęcenie sztandaru przez biskupa polowego WP gen. bryg. dr. księdza Józefa Gawlinę w obecności księży kapitanów Mikołaja Sasinowskiego i Ignacego Olszewskiego. Ustalono procedurę według której sztandar był przekazywany co trzy miesiące kolejnemu polskiemu dywizjonowi lotniczemu na terenie Wielkiej Brytanii. Po rozwiązaniu Polskich Sił Powietrznych został przekazany do muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. Wyprowadzano go tylko w celu uświetnienia ważnych wydarzeń bądź uroczystości pogrzebowych. Wrócił do Polski   po zmianie ustroju i przekazaniu insygniów władzy prezydenckiej Lechowi  Wałęsie 3 września 1992 roku.

Obecnie oryginał znajduje się w Sali Tradycji Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie.

opracował

( – ) Andrzej Przedpełski